„Po pierwszym września – siedemnasty” – nowa wystawa czasowa

„Po pierwszym września – siedemnasty” – tak zatytułowaliśmy, cytatem z wiersza Jacka Kaczmarskiego „Ballada wrześniowa”, naszą skromną wystawkę, poświęconą wojnie obronnej Polski we wrześniu i październiku 1939 roku przeciwko dwóm agresorom: niemieckiemu i sowieckiemu.

Agresja Związku Sowieckiego na Polskę 17 września 1939 roku, kłamliwie przedstawiana przez propagandę komunistyczną jako niesienie pomocy bratnim narodom Ukrainy i Białorusi w obliczu agresji niemieckiej, była „nożem w plecy” Drugiej Rzeczypospolitej, broniącej się do upadłego przed niemieckim Blitzkriegiem. Nie wiadomo, jak historia by się potoczyła, gdyby nie ta druga agresja. Z pewnością obrona polska trwałaby o wiele dłużej, kto wie, może by okrzepła, oparta na przedmościu rumuńskim, gdzie była planowana (po skoncentrowaniu większych sił, tam właśnie wycofywanych, i gdzie można było odbierać zaopatrzenie wojenne np. z Francji), dopóki nie pokrzyżowało tego planu wkroczenie wojsk sowieckich i zajęcie połowy polskiego terytorium. Pewne również jest, że źródło obu agresji pozostaje jedno: pakt Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia 1939 roku, który zmroził serca Polaków i napełnił ich jak najgorszymi przeczuciami. Dołączona do niego tajna klauzula mówiła o wspólnym uderzeniu Związku Sowieckiego i Niemiec hitlerowskich na Polskę i jej rozbiorze. Gdyby nie to porozumienie totalitarnych mocarstw, do ataku niemieckiego 1 września, czy w innym zbliżonym terminie, najprawdopodobniej by nie doszło. Dzięki niemu Hitler miał pewność, że w zamian za połowę Polski będzie miał Stalina po swojej stronie.

Eksponując na wystawie wybraną literaturę o kampanii wrześniowej, chcieliśmy szczególnie polecić trzy książki: „Wrzesień żagwiący” Melchiora Wańkowicza, „Cieniom września” gen. Kazimierza Sosnkowskiego, ale przede wszystkim „Polską jesień” Jana Józefa Szczepańskiego, najwybitniejszą powieść o tym rozdziale historii, napisaną przez uczestnika tych wydarzeń (Jan Józef Szczepański był również scenarzystą filmowym, a dwa filmy na podstawie jego scenariuszy, wyreżyserowane przez Stanisława Różewicza, brata poety Tadeusza – chodzi o „Westerplatte” i „Wolne miasto” – są arcydziełami kina wojennego o drugiej wojnie światowej).